Kościół parafialny w Buku - gm. Dobra. - e-Przewodnik Turystyczny po Powiecie Polickim

HISTORIA

Kościół św. Antoniego Padewskiego w Buku - średniowieczna budowla, posiadająca unikalne w skali regionu rozwiązania architektoniczne oraz cenne wyposażenie. Świątynia położona jest na niewielkim wzniesieniu, w centrum wsi. Kościół powstał w XIII wieku jako prosta, salowa budowla, wzniesiona na planie prostokąta, bez wyodrębnionego prezbiterium i wieży. W XVI wieku wybudowano wieżę, a pod nią utworzono kruchtę, odgradzając ją od reszty kościoła wysoką, ceglaną ścianą. W XVIII wieku przebudowano zakrystię, tworząc nad nią emporę kolatorską wyposażoną w piec z ozdobnych kafli - jeden z nich zachował się do dzisiaj. W połowie XIX wieku zamurowano istniejące dotychczas okna i wykuto nowe otwory okienne - dwa w ścianie wschodniej i cztery w ścianie południowej. Okna te są znacznie szersze od poprzednich, lecz - podobnie jak poprzednie - mają ostrołukowe zakończenia. W tym samym okresie utworzono również nowe wejście do świątyni od strony południowej. Na przełomie XIX i XX wieku w kościele bywała angielska pisarka Elizabeth von Arnim, mieszkająca w latach 1896-1908 w pobliskich Rzędzinach. O kościele w Buku wspominała ona w swojej pierwszej książce "Elizabeth and Her German Garden".

Bryła kościoła nie ucierpiała w czasie II wojny światowej i dotrwała do naszych czasów bez większych przeróbek. Kościół został poświęcony 31.07.1960 roku. W 1963 roku w kościele przeprowadzono prace remontowe.

ARCHITEKTURA

Kościół zbudowany jest z 26 warstw kwadr granitowych, szczególnie dokładnie obrobionych. Ich jednolity format, regularne warstwy i obecność ukośnie profilowanego cokołu, oraz kwadratowego gzymsu wieńczącego ściany wskazuje, że świątynia w Buku powstała na pewno w XIII wieku. Nie ma wydzielonego prezbiterium. Wnętrze przykryte jest drewnianym stropem. Zarówno kościół, jak i zlokalizowana w części zachodniej wieża, przykryte są dachem dwuspadowym. Wieża, węższa od nawy, tylko nieznacznie przewyższa kalenicę dachu kościoła. Od strony północnej do kościoła przylega niewielka dobudówka, pełniąca rolę zakrystii. W jej przyziemiu znajdowała się krypta grzebalna. Szczyty budynku, od strony wschodniej i zachodniej, wykonane są z cegły, z charakterystycznym układem siedmiu piramidalnie ustawionych blend.
Pierwotnie główne wejście do świątyni wiodło przez ostrołukowy portal, wykuty w zachodniej ścianie szczytowej - portal ten zachował się do dnia dzisiejszego, lecz nie jest już użytkowany. Wnętrze kościoła oświetlało 6 wąskich, ostrołukowych okien w ścianie południowej i trzy w ścianie wschodniej.

ELEWACJE

Szczególne zainteresowanie budzi północna ściana korpusu kościoła. Nie ma ona i nigdy nie miała żadnego okna. Jest to jedyny wolno stojący kościół na Pomorzu z taką cechą. Nie jest znana przyczyna, dlaczego w ścianie tej nie zlokalizowano otworów okiennych. W kościele w Buku, jako jedynym na Pomorzu, zachowały się fragmenty simy - kamiennej rynny służącej do odprowadzania wody opadowej z połaci dachu.

WYPOSAŻENIE

Najcenniejszym elementem wyposażenia kościoła jest kamienny ołtarz ambonowy, wykonany w 1711 roku przez Erharda Lōfflera - twórcę nieistniejącego już ołtarza głównego w szczecińskiej archikatedrze. Ołtarze ambonowe - popularne do drugiej wojny światowej w protestanckich kościołach Pomorza Zachodniego - są obecnie bardzo rzadko spotykane. Bogato zdobiony ołtarz zwieńczony jest trzema figurami aniołów, wspartych na dwóch kolumnach, spiralnie skręconych i oplecionych winną latoroślą.
Na ścianie południowej umieszczono dużych rozmiarów kamienne epitafium generała-majora Ottona Gustava von Lepel. Był on komendantem twierdzy w Kostrzyniu. Zmarł w 1735 roku i został pochowany w kościele w Buku. Kamienne epitafia na Pomorzu to duża rzadkość - większość epitafiów na tym terenie wykonywano bowiem z bogato polichromowanego drewna. Takie właśnie było epitafium kapitana Theophilusa Michaelisa, rannego w bitwie pod Połtawą i zmarłego w Moskwie w 1709 roku. Epitafium to, do lat dziewięćdziesiątych XX wieku znajdowało się na ścianie północnej kościoła w Buku. Obecnie eksponowane jest w szczecińskiej archikatedrze.